Oorlogsverslag van kapelaan Keybets
Pierre Joseph Keybets, geboren te Terwinselen, 7 maart 1907.
Priester gewijd te Roermond 1 april 1933.
Kapelaan te Eygelshoven van 1933 tot 1957.
Daarna was Keybets pastoor van Eys-Wittem, Hulsberg en emeritus te Spekholzerheide. Overleden te Kerkrade op 24 januari 1981.
Het begin van de oorlog
Begin mei 1940 werd als rector van het gezellenhuis Anton van den Bosch uit Weert[1] benoemd. Spoedig was het gezellenhuis weer bewoond door eerwaarde zusters en jonge mijnwerkers uit alle delen van Nederland (±160 bewoners), omdat ze anders gedwongen werden in Duitsland te gaan werken. Omdat de mijnen van zoveel belang waren voor de oorlogsindustrie, hoefden gelukkig niet veel jongemannen van onze parochie naar Duitsland.
Wel werkten veel jongens en meisjes uit deze streken in het grensgebied, vooral in Aken.
De ongeveer 20 jongens die verder weg in Duitsland werkten, tot in Oostenrijk toe, kregen geregeld via de Katholieke Actie pakjes met levensmiddelen en brieven.
De hongersnood die gedurende de hele oorlog in ons hele land heerste, was in onze parochie niet zó erg, omdat de mijnwerkers op de mijn iedere dag een middagmaal kregen en ’s zondags nog extra rantsoenen. Wegens het zondagswerk en het werken van velen in Duitsland waren op werkzondagen ook H.Missen om 5 uur ’s morgens en ’s middags om 17 uur.
De Nederlandse Bisschoppen spraken hun veroordeling uit van het Nationaal Socialisme. Ze lieten verschillende brieven voorlezen in onze kerken tegen de N.S.B., de Nationaal Socialistische Beweging, die samenwerkte met het Nationaal Socialisme in Duitsland, brieven tegen het Arbeidsfront, de Cultuurkamer, de Winterhulp en andere instellingen van de N.S.B.
Dat alles maakte diepe indruk op ons volk en werd door 98 % van ons volk ten volle goedgekeurd.
Geniepig en bruut was het optreden van de Gestapo en N.S.B.-handlangers, die sinds de inval van de Duitsers op 10 mei 1940 overal te vinden waren. Niemand voelde zich nog veilig. Even geniepig als ze op 10 mei in de vroege morgen aan alle kanten, overal, over alle paden en wegen en weilanden en beemden Eygelshoven waren binnengeslopen, even brutaal was ook hun optreden in de verdere oorlogsjaren.
Verschillende personen in onze parochie, onder anderen rector van den Bosch, de burgemeester en de dokter C.Willemse, hebben maandenlang achter slot en grendel gezeten als gijzelaars of gevangenen in ons eigen land (o.a. in Vught) of in Duitsland.
Onze burgemeester werd er bijvoorbeeld van beschuldigd tijdens een bioscoopvoorstelling gelachen te hebben, toen buiten een paar kinderen het Wilhelmus zongen!
Dat was op de verjaardag van de koningin. De aanklacht tegen onze burgemeester Mr. Boijens[2] geschiedde door twee Duitse vrouwen. Ofschoon de burgemeester geheel onschuldig was en zelfs die dag niet in de bioscoop aanwezig was geweest, moest hij een half jaar de gevangenis in. Ook pastoor F.Franck[3] en de kapelaans P.Diederen en P.Keybets moesten zich eens of vaker verantwoorden bij de Duitse Sicherheitspolizei te Maastricht of in Eygelshoven zelf, en dat alles wegens valse beschuldigingen of wegens hun optreden tegen Duitse personen of vanwege hun preken.
De N.S.B. burgemeester, die later werd benoemd, maakte de mensen het leven nog moeilijker door allerlei dreigementen en het doen van huiszoekingen en het weghalen van radio’s bij alle mensen (behalve de Duitsers) en het wegstelen van de toch al schaarse levensmiddelen en de veestapel.
Het vlees, dat iedere persoon iedere week nog kreeg, was zo weinig, dat men het in normale omstandigheden bij één maaltijd gemakkelijk kon opeten. Veel angstige dagen en nachten werden beleefd door de bombardementen.
Herhaaldelijk zijn enkele bommen gevallen in de omgeving van Eygelshoven, o.a. te Strijthagen (een vliegende bom), op de Schaesbergerweg, Nievelstein, Vinckenrath, en een paar maal zelfs midden in Eygelshoven.
Maar ook als naburige steden in Duitsland werden gebombardeerd, o.a. Keulen en Aken, was het angstwekkend om de vuurzuilen in de donkere nacht te zien hangen, de lichtkogels te zien of de zware ontploffingen van de bommen te horen.
Een zwarte nacht
In de nacht van 30 op 31 juli 1941 vielen ook in Eygelshoven slachtoffers van het ruwe oorlogsgeweld. In de vroege morgen van een zeer donkere nacht vielen met een korte tussenpauze ongeveer 6 bommen in de Torenstraat en de Marktstraat bij de oude kerk.
Zeven slachtoffers vielen te betreuren. B.J.Hamers (36 jaar oud) werd op straat gedood, als lid van de brandweer. Ook G.H. Vrancken (57 jaar oud) vond op straat de dood. Alle andere slachtoffers hadden hun toevlucht gezocht in de schuilkelder van de familie H.Heckmanns.
Vlakbij dit café viel een bom, waardoor het hele huis en ook gedeeltelijk de kelder instortte en spoedig geheel onder water stond, door het springen van de buizen van de waterleiding.
Hier werden nog vijf anderen gedood:
Catharina Jurgens-Debie (34 jaar) en dochtertje José Jurgens (1,5 jaar oud);
Anna Maria Heckmanns (13 jaar);
Anna Van den Dries-Plum (53 jaar);
Leonard Willems (76 jaar).
Al deze slachtoffers werd nog het H.Oliesel toegediend door de Zeereerwaarde Heer Pastoor Franck en de kapelaans Diederen en Keybets.
Verschillende andere huizen werden licht en zwaar beschadigd. Vooral de mooie oude boerderij ‘Op de Toren’ moest het ontgelden. Juist de mooie oude gevel werd geheel weggevaagd. Hopelijk wordt hij later weer op dezelfde wijze hersteld. In de hele omgeving van de Markt waren de ruiten stuk. Ook in de pastorie waren enige splinters van bommen terecht gekomen.
De bisschop van Roermond, Mgr. Dr. G.Lemmens, kwam naar Eygelshoven om de getroffen families te bezoeken en te troosten.[4]
Franse soldaten.
In 1943 zaten op een vroege morgen in de kelder van de kerk twee gevluchte Franse soldaten. Ze zaten warm, want het was tegen Driekoningen en de verwarming werd gestookt. Ze hebben enige dagen in de toren van de kerk gerust.
Ze waren uit een gevangenkamp bij Keulen gevlucht en vermoeid van het trekken door velden en bossen, dat alleen in het nachtelijk donker kon gebeuren.
Vanuit Eygelshoven, kwamen ze, via Simpelveld, Wittem en Slenaken, door België, weer in Frankrijk terecht.
Maar bij het passeren van de grens tussen het bezette en onbezette gebied in Frankrijk werden ze opnieuw gevangengenomen. Ze werden weer in een Duits kamp gezet. Ongeveer 10 maanden later wisten ze daar te ontsnappen, en opnieuw stonden ze op zekere morgen achter de grote kerk in Eygelshoven!
Na goed verzorgd te zijn door de koster J.Beckers werden ze weer naar België gebracht en wisten ze Frankrijk weer te bereiken. Na de oorlog kwam een van hen nog een keer naar Eygelshoven om zijn helpers te bedanken!
Meer bommen.
Op de avond van 14 februari 1943 vielen in Eygelshoven plusminus 7 bommen en honderden brandbommen. Vooral in de omgeving van de mijnen Julia en Laura. De aangerichte schade was niet zo groot en niemand was dodelijk getroffen.
9 april: Het Joodse gezin Levy, woonachtig aan Laurastraat 89, bestaat uit Selma en Erwin, met hun drie kinderen Manfred, Günther en Dagobert. De ouders van Selma, Gottschalk en Henriette, wonen bij hen in. Ook woont er nog een nichtje: Lieselotte.
En dan krijgen ze het bevel te vertrekken, hun huis te verlaten. Het is nog vroeg in de morgen als het gezin op het perron van Eygelshoven staat, op weg naar kamp Vught. En dan?[5]
Op donderdag 15 april en vrijdag 16 april 1943 werden onze mooie oude klokken weggehaald. Het hele dorp treurde om die roof. ’s Avonds vernielde de jeugd een van de klokken om te verhinderen dat ze weggevoerd konden worden. Verschillende jongemannen werden toen in hechtenis genomen en ongeveer drie jongemannen hebben daarna langere tijd in de gevangenis moeten doorbrengen.
Op 21 juli 1943 heeft Mgr. Dr. G.Lemmens nog in onze parochie het Heilig Vormsel toegediend.[6] In een vurige predikatie spoorde hij de mensen aan tot gebed en boete. Hij protesteerde tegen het bioscoopbezoek, waar propaganda gemaakt werd voor het Nationaal Socialisme en waar voorstellingen gegeven werden die totaal heidens waren.
(Tot onze spijt moeten we bekennen dat, ondanks alle waarschuwingen, ook in de kerk door de bisschoppelijke brieven, de bioscoopzalen toch altijd vol waren en druk bezocht werden, vooral door de jeugd, zelfs gedurende de hele oorlog. Een boetetriduum, door de bisschoppen bevolen, slaagde wel goed en was zeer druk bezocht, in juni 1944.)
Op 28 augustus 1943 werd kapelaan Paul Pieters[7] uit Heerlen, als derde kapelaan benoemd te Eygelshoven.
Amerikaans vliegtuig neergehaald
Op donderdagmiddag 14 oktober 1943 kwam door luchtgevechten boven Eygelshoven een vliegtuig van de Geallieerden (waarschijnlijk van de Amerikanen) naar beneden. Het kwam terecht in de beemden bij de roeivijver op de Rimburgerweg. Het bleek een gevechtstoestel te zijn. Twee dode piloten bevonden zich nog in het gehavende vliegtuig, terwijl vijf anderen door parachutesprongen hun leven redden en gevangen genomen werden. Hierbij hebben zich sommige fanatieke Duitsers en N.S.B.-ers weer zeer laf en bruut gedragen. Een van hen had zelfs de ‘moed’ om nog met zijn geweer op een dalende piloot te schieten![8]
De kerk doorzocht
Op een vroege morgen was de hele kerk rondom bezet door Duitse soldaten. In Duitsland zouden vijf Russische jongens ontsnapt zijn uit een arbeidskamp. Tegen negen uur moest de koster met een tiental soldaten de kerk afzoeken, onder leiding van de heren Grosse en Kroone (beiden later naar Duitsland gevlucht).
Alle kasten en hokken, zelfs de brandkast in de sacristie, moesten geopend worden. Gelukkig werden de twee radio’s, die verstopt waren achter het St.Jozefaltaar en in een kast in de sacristie, niet gevonden.
Zelfs de toren werd afgezocht. In een hok achterin de kerk stonden de beelden van de kerstkribbe, bedekt met doeken. ‘Ha, da sind sie!’ riep Grosse. Hij dacht de jongens gevonden te hebben!
Toen de koster en een paar soldaten begonnen te lachen, dreigde hij hen neer te schieten! De revolver hield hij in de hand.
In de kerktoren verbleef toen juist, sinds drie weken, een Duitse deserteur. ’s Avonds tevoren was hij zijn moeder in Echt per fiets wezen bezoeken. Hij werd dus gelukkig niet ontdekt. Toen hij ’s morgens tegen negen uur terugkwam en de Duitse soldaten zag is hij verder gevlucht.
(Later vernamen we dat geen Russische, maar Nederlandse jongens gezocht werden.
Jammer genoeg hebben ze ze in een schuilkelder en in een stal gevonden.)[9]
De laatste oorlogsmaanden in Eygelshoven
De maand september 1944
Begin september 1944 drongen de Amerikanen vanuit België bij Eijsden Limburg binnen. Het gevolg was: terugstromende, verslagen Duitse soldaten, ook in ons dorp. Velen van hen waren moedeloos en wilden niet meer vechten. In de plantsoenen en bossen van Eygelshoven stonden overal Duitse tanks en gevechtswagens. Ook de scholen en andere gebouwen werden in beslag genomen.
De nacht van 8 op 9 september brachten bijna alle inwoners in de kelder door. Men zou de mijnen laten springen, vooral de Julia. Dit gebeurde op een avond, enige dagen later. Maar gelukkig waren het maar een paar compressoren. Het dorp zelf leed er niet onder.
Het was van nu af aan maar wachten op de Amerikanen. Maar ze kwamen nog niet. Vooral bij Valkenburg werd lang en hevig gevochten.
Op zondag 17 september waren de Amerikanen in Terwinselen. Vanaf die dag waren hier en daar gevechten in de buurt van hoeve Terwinselen en Dentgenbach. Deze terreinen werden met granaten beschoten door de Amerikanen, en door de Duitsers vanuit Nievelstein. Vooral het miljoenenlijntje wilden de Duitsers nog verdedigen. In het Molenbos sneuvelden enige Duitse soldaten, bij de Hoven ook enige Duitsers en een Amerikaan.
Verder weet men van doden en gewonden niet veel af, omdat ze meteen werden weggetransporteerd. Op de hoogte van het Molenbos, bij het miljoenenlijntje, werden Duitse soldaten begraven (ze zijn later elders herbegraven).[10]
Groot leed
Op 18 september, ongeveer 4 uur, had Eygelshoven een uur lang een granaatregen te verduren van de Amerikanen. De Duitse generaal Machholz, die Eygelshoven had verlaten, was weer met zijn manschappen (± 40 man) teruggekeerd. Even daarna namen de Amerikanen Eygelshoven onder vuur. Veel heeft Eygelshoven toen geleden.
Het waren wel een paar honderd granaten. Wel honderd huizen werden ernstig beschadigd of hadden voltreffers. Onze kerk had twee voltreffers, die een groot gat, voor en achter in de kerk hadden geslagen.
De Laethof, de Mariakapel op de Bossen, de jongens- en meisjesschool werden ernstig beschadigd. Twee mannen en een kind werden gedood[11] en ongeveer twintig personen gewond. Het aantal slachtoffers was nog relatief gering omdat ongeveer alle mensen in de kelders waren en daar drong zelden een granaat door.
Velden, weilanden en bossen waren bezaaid met granaattrechters en verschillende stuks vee waren gedood.
Op 19 september hebben de Duitsers Eygelshoven beschoten. Weer op verschillende plaatsen granaten ingeslagen, o.a. een voltreffer op het pas gerestaureerde oude kerkje.
De Duitsers hebben zich nu uit Eygelshoven teruggetrokken. Van nu af is Eygelshoven ‘Niemandsland’.
Op Haanrade waren er nog Duitsers en ook te St.Pietersrade. Achter het miljoenenlijntje waren nog Amerikanen (in de oude Hopel).
’s Nachts komen nog Duitse en Amerikaanse voorposten ons dorp bespieden. Ook overdag komen enkele Amerikanen eens een kijkje nemen in ons dorp. Ze worden door de mensen vriendelijk begroet. Vele inwoners dragen nu al een kokarde (insigne) van de Nederlandse kleuren of oranje.
Dag en nacht bulderen nu de Amerikaanse kanonnen tegen Duitsland en beschieten de bunkers die vooral zijn aangebracht in de heuvels en bossen tussen Nievelstein en Rimburg.
De meeste bewoners brengen de dag en vooral de nachten door in de kelders. Ook de kelders van de mijn en het gezellenhuis worden daartoe benut.
Op 22 september, tegen 3 uur in de namiddag, werden de bunkers of de verdedigingswerken van de Siegfriedlinie (de Westwall) met vliegtuigen gebombardeerd. Ongeveer 15 vliegtuigen namen daaraan deel. Duidelijk zag men de bommen vallen, waarna geweldige rookzuilen opstegen in de nabijheid van het Rimburgerbos.
Waarschijnlijk waren het fosforbrandbommen.
Op dezelfde dag keerde onze oud-burgemeester Mr. H. Boijens weer terug om een en ander te regelen aangaande voedselverzorging en orderegeling.
Onder leiding van kerkmeester H.Klinckenberg werd de ordedienst (reeds vroeger in het geheim opgericht) in werking gesteld om de orde te handhaven en verdachte personen achter slot en grendel te zetten.
Op maandag 25 september moeten Haanrade, Chevremont, Kerkrade en Bleijderheide ontruimd worden, voor 12 uur ’s middags. Men kon die morgen een staaltje zien van echt oorlogsleed. Drommen mensen met een weinig huisraad en een enkel stuk vee trokken weg naar Waubach, Schaesberg, Heerlen etc. Al het overige huisraad en vee bleef achter. Dat alles gebeurde op last van de Duitse autoriteiten.
Bevrijd! – Maar het blijft gevaarlijk…
’s Avonds 25 september tegen zeven uur trokken de eerste zware Amerikaanse tanks, voorafgegaan door enige tientallen voortrekkers, Eygelshoven binnen. Ze werden langs de straten opgesteld.[12]
Tegen acht uur sloegen weer Duitse granaten in, zodat de mensen weer de kelder in moesten.
Op 26 september trokken veel tanks door Eygelshoven naar Rimburg. Ook waren er weer inslagen van Duitse granaten. ’s Avonds en ook overdag en ’s nachts hoorde men vaak in de straten of in de buurt van het dorp het knallen en knetteren van de mitrailleurs.
In de middag werd langs de grens weer gebombardeerd en vanuit vliegtuigen werden de gebieden, waar nog Duitse soldaten waren, beschoten.
27 september: bijna de hele dag door, nu en dan, inslag van Duitse granaten. In de Holzkuil (Haanrade) werd een man gedood en 6 koeien en 3 paarden.
Kerkrade, dat geëvacueerd is, werd door Duitse S.S.-troepen geplunderd, vooral het ziekenhuis moest het ontgelden.
Mevrouw van de Hoek, een van de gewonde slachtoffers van 18 september, is gisteravond in het ziekenhuis te Heerlen overleden.
28 september: Dag en nacht wordt de Duitse Westwall beschoten door de zware Amerikaanse kanonnen. Het hele dorp dreunt ervan. Hele formaties vliegtuigen komen het Duitse front iedere dag beschieten of bombarderen, ’s nachts de Engelsen en overdag de Amerikanen.
29 september: Bij een rondgang door het dorp ziet men in de noordelijke helft van het dorp tot aan de Wimmersstraat reeds overal Amerikaanse soldaten, en hier en daar een tank. De families, wier huis getroffen is door een granaatinslag, hebben hun intrek genomen in een van de vele huizen die verlaten waren: ongeveer 60 Duitse en N.S.B. families waren gevlucht naar Duitsland, bij de komst van de Amerikanen.
Sinds 18 september is de kerk jammer genoeg leeg en verlaten. Het is een triest beeld. Alle ramen zijn stuk, ofschoon een paar niet zoveel geleden hebben.
In de kerk, zelfs in de sacristie, huizen en slapen nu Amerikaanse soldaten. De H.Mis wordt gelezen bij de zusters. Vanavond kwamen wel honderd Amerikaanse vliegtuigen, in de richting Keulen, bombarderen. Ze werden nog flink beschoten door de Duitse afweer. Twee vliegtuigen werden in brand geschoten. Een van deze twee wist nog op Nederlands gebied te landen, in de buurt van Terwinselen.
Gisteren kwam een Amerikaanse fosforbrandbom terecht op de stoep van de kapelanie in de Wimmersstraat. Ze schoof een eind verder en veroorzaakte op straat een flinke brand.
30 september: Dag en nacht hevig artillerievuur over en weer. Ook uit Eygelshoven zijn intussen veel families, vooral vrouwen en kinderen, naar rustiger dorpen vertrokken. Andere tientallen families, ook zieken, zijn naar de kabelgangen aan de mijn Laura en naar de steenfabriek verhuisd, waar ze tenminste veilig menen te zijn tegen granaatinslag.
De maand oktober
2 oktober: Het weer, dat de laatste dagen tamelijk slecht was, is vandaag mooi. Vandaag begint dan ook het grote offensief tegen de Siegfriedlinie in deze sector. Het artillerievuur van de Amerikanen is enorm. Het hele dorp dreunt dag en nacht! Wel 400 à 500 Amerikaanse bommen staan opgesteld rond Eygelshoven. Heel vroeg reeds komen de vliegtuigen bombarderen, wel 500 stuks. Zware bommenwerpers bombarderen de verder gelegen linies. De vliegtuigen duiken tot vlak boven Vinckenrath, Nievelstein en Rimburgerwald, en werpen fosforbommen uit. Spoedig is de hele heuvel een zee van vuur en rook. Huizenhoog slaan de vlammen omhoog. Toch schieten de Duitsers nog terug. Verschillende huizen worden weer in ons dorp getroffen. Een man wordt op de gang van zijn huis aan de Marialaan gedood.[13]
In de namiddag komen weer meer Amerikanen zich in Eygelshoven met kanonnen etc. verschansen. Waarschijnlijk om de Amerikaanse troepen, die over Schaesberg en Waubach trekken naar Scherpenseel en Geilenkirchen, te beschermen, en een eventuele aanval van de Duitsers uit Kerkrade (waar nog altijd Duitsers zitten) te verhinderen.
3 oktober: Het weer is regenachtig. De activiteit is niet zo groot. De postbode Spiertz (55 jaar oud) van Haanrade wordt door een granaat gedood. De geestelijkheid van Eygelshoven verleent thans bijstand te Haanrade en de Vink, omdat daar nog enige mensen verblijven en de geestelijkheid van die plaatsen weg is, of niet bereikbaar, zoals de pastoor van St.Pietersrade. Een vrouw van Eygelshoven wordt zwaargewond door een geweerkogel.
Thans wordt bekend dat de Amerikanen op 2 oktober na het bombardement op de Siegfriedlinie bij de Hoven, Rimburg, met de tanks over de Worm zijn getrokken. Ze zouden al 3 km ver op Duits gebied zijn doorgedrongen. Maar bij de kerk te Haanrade liggen nog altijd de eerste Duitse voorposten. Gisteren kwam een Amerikaanse auto op verkenning bij de kerk van Haanrade. Hij bevond zich plotseling midden tussen de Duitse voorposten. Dezen sloegen op de vlucht en de Amerikanen keerden aanstonds terug. Geen schot werd gelost.
4 oktober: Het weer is beter. Heel vroeg zijn de vliegtuigen weer in actie en bombarderen achter en bij Rimburg. Het valt op dat men bijna geen Duits vliegtuig meer ziet.
Ondertussen vernemen we dat Peter Coervers (35 jaar) uit onze parochie (Rimburgerweg) te Nieuwenhagen op 18 september dodelijk getroffen is en daar reeds begraven is.
5 oktober: Gisteren overdag en vooral vannacht zijn veel Duitse granaten in ons dorp terecht gekomen. Een vrouw op de Bossen werd gewond. Gistermiddag trokken alle Amerikaanse pantserwagens en auto’s over de Bossen naar Chevremont. Blijkbaar wordt er hevig gevochten. Voortdurend worden gewonde soldaten teruggebracht. Ook vanmorgen trokken enige tientallen gevechtsauto’s over de Bossen naar Chevremont.
In de namiddag trokken urenlang gevechtswagens en voetvolk door de Laurastraat, langs de veldweg naast het kerkhof naar de Hoven, Rimburg.
’s Avonds verschenen plotseling bij het vallen van de duisternis Duitse vliegtuigen. Ze wierpen twee lichtkogels uit boven Eygelshoven. Aanstonds stegen honderden rode vuurpijlen omhoog om de lichtkogels naar beneden te halen, hetgeen ook lukte.
De hele namiddag werd hevig gevochten bij Finckenrath en Beggendorf. Chevremont werd bevrijd. Nu eerst bleek dat enige mannen toch te Chevremont waren gebleven, o.a. de pastoor en de kapelaan.
6 oktober: Het schijnt dat op het ogenblik een hevige pantserslag woedt in de buurt van Beggendorf. Reeds in de morgen duiken vlak bij de vliegtuigen op die de Duitse stellingen beschieten.
In de namiddag gaan we eens een fietstocht maken naar Terwinselen. Het gebied van Strijthagen is nu bijna helemaal verlaten door de Amerikanen. Drie weken lang was deze strook voor iedereen verboden. Vooral in en bij de oude Hopel stonden veel kanonnen en gevechtswagens. Boven op het open veld zagen we hier en daar loopgraven en te Strijthagen en bij hoeve Terwinselen half vernielde boomgaarden. De hoeve Nieuw Dentgenbach leek wel half verwoest te zijn. Men hoorde hoe bij Geilenkirchen, Merkstein en Herzogenrath hevig gevochten werd. ’s Avonds tegen zeven uur verschenen weer Duitse vliegtuigen en lichtkogels. Deze brachten voor Eygelshoven weer een bange nacht.
De hele nacht door vielen in de buurt bommen en werd er vanuit vliegtuigen met mitrailleurs op de Amerikaanse troepen geschoten.
7 oktober: ’s Morgens tegen 10 uur verschijnen weer de geallieerde vliegtuigen. Ze bombarderen weer de stellingen bij Nievelstein, vlak bij Eygelshoven, even over de Worm. Het ene eskader vliegtuigen verschijnt na het andere. Het weer is schitterend. Er wordt hevig gevochten. Merkstein, Alsdorf en Baesweiler hijsen vandaag de witte vlag.
Als we in de namiddag met een Amerikaan eens een kijkje gaan nemen vanuit onze kerktoren zien we reeds bij Nievelstein een tank boven op de berg staan. Blijkbaar is dus nu de hele helling, ook bij Nievelstein, van vijanden gezuiverd. ’s Avonds verschijnen weer Duitse vliegtuigen met lichtkogels en bij de Hoven valt een enkele bom. Nu blijkt ook dat Rimburg veel geleden heeft. Het dorpje lijkt half verwoest. Gelukkig blijken de waterwerken niet zo ernstig beschadigd, zodat we weer gauw water krijgen van de waterleiding. Ongeveer een week hebben we dat moeten missen, terwijl we zo nu en dan ook geen licht hadden, omdat de electrische draden door granaten voortdurend vernield werden.
Honderden krijgsgevangenen worden nu over Rimburg weggebracht en ook het rollend materiaal van de Amerikanen gaat meestal over Rimburg Duitsland binnen.
Ook de overgebleven Duitse bevolking wordt door de Amerikanen weggebracht, terwijl allen, óók de krijgsgevangen soldaten, openlijk schelden tegen de S.S. mannen (de echte Hitlermannen), die ze van alles de schuld geven.
8 oktober: Een zondag en prachtig weer. Honderden vliegtuigen komen weer bombarderen. Drie kilometer komen de Amerikanen vooruit. Vandaag komen Goddank geen Duitse granaten meer terecht in Eygelshoven, wel nog in Chevremont. In Haanrade is ondertussen weer een man door een kogel getroffen en gedood. Vooral veel vee, paarden en koeien werden overal in de buurt gedood of zwaar getroffen, bijv. op hoeve Terwinselen 9 stuks. Op de grote boerderij achter Rimburg in de Valkenhof bleef nog 1 stuk in leven.
9 oktober: De Amerikanen, die in Eygelshoven de laatste dagen overal te vinden waren en zich overal hadden ingegraven, zelfs in de plantsoenen voor en achter de kerk, zijn plotseling verdwenen. Blijkbaar naar Duitsland, want gisteren zijn weer goede vorderingen gemaakt, o.a. Eschweiler en Würselen zijn genomen.
De bunkers langs de grens worden nu opgeblazen. Soms waren er maar een paar soldaten meer in bij de overgave. Maar de S.S. wil niets van overgave weten, omdat ze vogelvrij verklaard zijn en door de Amerikanen gewoonlijk toch neergeschoten worden. Probeerde iemand zich over te geven, dan werd iedere tiende soldaat neergeschoten. Nadat de bunkers drie weken lang beschoten waren door de Amerikaanse kanonnen en bestookt met fosforbommen en brisantbommen, zijn de Amerikanen er tenslotte met de tanks naar toe gegaan, beschoten ze nog eens op korte afstand en zijn er zonodig met vlammenwerpers op afgegaan om ze in te nemen. Daarna liet men ze in de lucht vliegen.
Men moet weten dat die bunkers van metersdikke beton gemaakt waren en soms hadden er 70 à 80 man langer dan 7 tot 8 maanden aan gewerkt. Het weer is vandaag niet goed. Het is mistig en daardoor is er op de fronten niet zoveel activiteit.
10 oktober: De hele morgen flinke regens. Toch hoort men nu en dan de kanonnen. Veel kanonnen staan nu reeds langs de Rimburgerweg. Gisteravond werd daar weer een man zwaar gewond aan zijn hoofd, door een kogel. Vandaag is hij in het ziekenhuis te Heerlen overleden.[14]
11 oktober: Vanmorgen kwam weer een granaat terecht op de Rimburgerweg. Waarschijnlijk een verdwaalde Amerikaanse. Een man werd op slag gedood en een man gewond. Het waren twee Duitsers, die zich moesten gaan melden.
12 oktober: Vannacht nog een granaatinslag te Chevremont, vlakbij Eygelshoven. Het weer is goed. Er wordt flink gevochten in de buurt van Herzogenrath en Geilenkirchen. Geweldig veel vliegtuigen zijn in de lucht, waarschijnlijk ook in verband met het medogenloos bombardement van Aken, dat gistermiddag 12 uur is begonnen, omdat de stad zich niet wilde overgeven, ofschoon ze nu helemaal door de Amerikanen is ingesloten.
In de oude kerk zijn nu ongeveer 50 mannen ingesloten en in de oude school aan de Putstraat ongeveer 20 vrouwen. Het zijn N.S.B-ers, verdachte Duitsers en zwarthandelaren, die door de O.D. (ordedienst) worden bewaakt. Overdag moeten ze werken.
13 oktober: Iedere avond en ook ’s nachts verschijnt nog altijd een Duitse vlieger die in de buurt enige bommen gooit. Daardoor hebben de inwoners van Eygelshoven nog altijd geen rustige nacht. Te Leenhof werden er vandaag ongeveer 20 personen door gedood!
Enige honderden Amerikaanse soldaten komen naar Eygelshoven en Strijthagen. De grote boomgaard van Strijthagen lijkt een groot legerkamp.
Hevig wordt gevochten om Aken. De hele stad lijkt uit de verte een vuur- en rookzuil.
14 oktober: Het weer is minder goed. In de namiddag regen. Vandaag eens naar Rimburg geweest. Langs de Rimburgerweg staan zware kanonnen. De oude pastoor Nilessen[15] in Rimburg heeft trouw stand gehouden. Iedere zondag heeft hij zelf nog trouw zijn twee H.Missen in de kerk gelezen, ofschoon de Duitsers tot drie keer toe op hem geschoten hebben bij het oversteken naar de kerk. Het dorp lijkt ongeveer even erg toegetakeld als Eygelshoven. Alleen de kerk al had wel 6 voltreffers.
De week voor de komst van de Amerikanen werd door de Duitse troepen op iedere burger die zich op straat bevond geschoten. Om de mensen te kunnen ontvangen en zelf ongestoord naar de kerk te kunnen gaan had de pastoor een gat achter in de muur in de stal laten kappen. Het kasteel te Rimburg, tot nu toe bewoond door de familie Von Brauchitz, hadden de Amerikanen kamer voor kamer moeten veroveren.
15 oktober: ’s Morgens is het weer goed. Er is grote activiteit in de lucht. Tegen 3 uur regen tot ’s avonds toe. Vandaag hadden we wat H.Diensten betreft de zusterschool weer verlaten en na 4 weken de diensten in de grote kerk hervat, zoals vroeger. Bij de eerwaarde zusters werd de H.Mis de eerste weken in de kapel gelezen en later beneden in de grote gang, vlakbij de schuilkelder onder de gebouwen. In de grote kerk zijn ongeveer alle mooie ramen zwaar beschadigd. Twee ramen, waaronder ook het mooie raam ‘de Boodschap van de Engel’ van Jonas zijn nog ongeveer gaaf (later toch verwoest).
16 oktober: Op het gemeentehuis zetelt, naast enige gemeenteambtenaren, nog altijd de commandant van Eygelshoven, kapitein H.Klinckenberg, met zijn medewerkers van de O.D. Het is er geweldig druk. Hele rijen staan te wachten om de commandant te spreken. De een komt met een nieuwe aanklacht, de ander komt iemand, die in hechtenis genomen is, verontschuldigen. Hij moet allen helpen en raadgeven. Gelukkig is hij ten volle voor die taak berekend.
Vanavond om 5 uur werd door de Amerikaanse aalmoezenier in de zusterschool een H.Mis opgedragen voor zijn katholieke soldaten. Het was een wereldgeestelijke. Een paar weken geleden ontmoette ik in Terwinselen een aalmoezenier (een Franciskanerpater) die vertelde, dat in zijn afdeling de helft van de soldaten katholiek was. Hij had die zondag 3 H.Missen bij zijn veldtroepen gelezen. In het algemeen zijn er veel katholieke soldaten bij, gewoonlijk een derde. Openlijk komen ze voor hun geloof uit. Ze tonen dit vaak door een medaille, die ze openlijk op de borst dragen, of kruis en rozenkrans, die ze vaak om de hals hebben hangen. Velen wonen de gewone diensten in de parochiekerken bij met de andere gelovigen.
Vandaag was weinig activiteit. De hele dag heeft het geregend. Tegen de avond werd zwaar geschut vervoerd, in de richting van de Duitse grens.
17 oktober: Regenachtig weer. In Eygelshoven zijn nu ook een paar zeer zware kanonnen geplaatst nabij de steenfabriek en de Spoorstraat. De huizen van de Spoorstraat schijnen niet tegen het gedreun te kunnen en dreigen onbewoonbaar te worden.
18 oktober: De hele dag zware regenval. Vanaf morgen zullen van Maastricht weer groenten naar Eygelshoven vervoerd worden. Wekenlang waren hier geen groenten meer te krijgen. Het verkeer heeft weer plaats over de Schaesbergerweg. De prachtige brug over het Miljoenenlijntje hadden de Duitsers bij hun terugtocht opgeblazen. De N.S.B.-ers hebben onder bewaking weer moeten opruimen, zodat de weg weer voor het verkeer vrij is.
20 oktober: Het weer is beter. Meer activiteit van vliegtuigen. Vandaag de val van Aken. Op Strijthagen dalen nu de verkennersvliegtuigen aan de zuidkant van het bos. Voor camouflage worden ze het bos ingeduwd.
21 oktober: Het weer is goed. ’s Morgens vroeg reeds veel vliegers in de lucht. ’s Avonds weer Duitse vliegers met lichtkogels. In de buurt vallen bommen.
22 oktober: De geestelijke verzorging van de gevangenen in de oude kerk is opgedragen aan de rector van het gezellenhuis. De meesten hebben gisteren gebiecht en woonden vandaag onder bewaking de H.Mis bij in het gezellenhuis. ’s Avonds bidden ook de vrouwen samen de rozenkrans.
24 oktober: Tegen de avond weer lichtkogels en Duitse vliegtuigen in de lucht. Bij Schaesberg vallen bommen.
25 oktober: Een half uur lang rijden auto’s met munitie, zeer zware kanonnen en ander oorlogsmateriaal voorbij in de richting van Herzogenrath. Nieuw troepen Amerikaanse soldaten komen naar Eygelshoven. Aangezien de openbare gebouwen al vol zijn, nemen ze hun intrek bij particuliere mensen. Sinds een paar weken waren weer een paar honderd mijnwerkers aan het werk, vooral wegens het nijpend gebrek aan kolen in ons land.
Maar gisteren is de Laura, en vandaag de Julia gaan staken. De mijnwerkers zijn ontevreden over de houding van enige ingenieurs en opzichters, vooral sinds de oorlog, tegenover de Duitsers. De mijnwerkers zelf eisen nu van de directie dat deze personen ontslagen worden. Wgens de a-sociale houding van de leiding van het bedrijf in het verleden, eist men tevens ontslag van de hoofdingenieur.
26 oktober: Volgens een Amerikaanse legeraalmoezenier, een kapelaan uit een dorp bij Philadelphia, zijn er ongeveer 3000 aalmoezeniers in het Amerikaanse leger! Ze hebben een eigen auto met chauffeur en hebben de rang van kapitein. Op het ogenblik zijn twee aalmoezeniers in ons dorp, één, een wereldpriester, woont bij de zusters van de meisjesschool, en de andere op de mijn Julia, waar hij ook de Mis opdraagt. Deze is van de Congregatie van het Kostbaar Bloed, een in ons land blijkbaar onbekende congregatie. De zielzorg in het Amerikaanse leger is zó goed verzorgd, ook wat Protestanten, Joden etc. betreft!
27 en 28 oktober: Sinds half september werd geen alarm gegeven, wegens de noodtoestand. Sinds een paar dagen is die opgeheven. Bij het naderen van vijandelijke vliegtuigen hebben we nu weer alarm. Zo was gisteren, vrijdag en vandaag, zaterdag, weer verschillende keren alarm.
29 oktober: Vandaag de laatste zondag van oktober en op het feest van Christus Koning werd op eenvoudige wijze een dankdienst gehouden voor de bevrijding van Eygelshoven. Tegen 9.15 uur hield de plaatselijke commandant een toespraak, waarna door de harmonie, het zangkoor, de ordedienst en de burgerlijke en militaire autoriteiten een stoet werd gevormd naar de kerk. De pastoor hield een kleine Nederlandse en Engelse toespraak.
Op het koor van de kerk, waar de steigers nog aangebracht waren, voor de herstelwerkzaamheden, tengevolge van de granaatinslag, hadden naast de autoriteiten nog drie kolonels van het Amerikaanse leger plaatsgenomen, waarvan er een katholiek was.
30 oktober: ’s Avonds tevoren en de hele nacht door was alarm en waren er weer de Duitse vliegers, waarschijnlijk omdat het helder maanlicht was.
De maand november
1 november: Tegen middernacht was nog eens een granaatinslag in de omgeving van ons dorp, vooral in de richting Rimburg. Het conflict in het mijnbedrijf is voorlopig bijgelegd. Door de militaire bevelhebber is voorlopig aan de wens van beambten en mijnwerkers voldaan, en mogen twee ingenieurs van de mijn Laura hun werk niet hervatten. Verschillende andere beambten staan nog op de lijst om geschorst te worden, maar voorlopig is het werk hervat, hetgeen toe te juichen is, vooral met het oog op de kolennood in ons eigen vaderland.
3 en 4 november: De laatste dagen nog verschillende keren granaatinslag in de omgeving en verschillende vliegtuigen in de buurt naar beneden geschoten.
De Amerikaanse troepen houden manoeuvres, o.a. in de velden bij Strijthagen. Boomgaarden en pasbezaaide velden worden niet gespaard. De boeren zagen ook deze soldaten maar liever vertrekken!
8 november: Het hele dorp zit volgepropt met soldaten. Op de Hoofdstraat vliegen de auto’s de hele dag van en naar het front. Particulier verkeer is er haast niet. Nu en dan slaat hier en daar nog een granaat in en ook verschijnen nu, o.a. gisteren, Duitse gevechtsvliegtuigen die Amerikaanse troepen met mitrailleurvuur bestoken.
11 november: In de namiddag en tegen de avond van deze zaterdag weer voortdurende granaatinslag in het dorp en de omgeving. In de namiddag viel een granaat midden op de Wolfsweg. Een jongeman van ongeveer 16 jaar werd gedood[16], een andere jongen gewond. Op de Hoofdstraat werd een huis getroffen en een man gewond. Vlak achter de kapelanie in de Wimmerstraat viel ook weer een granaat. Bij mijn collega, naast me, werd een pas ontvangen en ingezette ruit weer vernield.
Het voetbalveld achter de jongensschool is een vliegveld geworden, voor ongeveer een tien stuks verkennersvliegtuigen!
De voedselpositie is momenteel nog slecht. Een paar maanden reeds zijn er geen boter, geen groenten en bijna geen aardappelen te krijgen. Het vlees dat men per week ontvangt, kan men in één maal verorberen. Het brood is op de bon. Het enige, wat nogal ruim voorhanden is, zijn peren en appels.
12 november: Gisteravond zijn enige huizen in de Hoofdstraat nog beschadigd door granaatinslag. Vandaag op zondagmorgen fluiten nog granaten over ons dorp en komen in de buurt terecht. Toch komen de mensen goed naar de kerk om de H.Missen bij te wonen. Ze zijn er al aan gewend…
13 november: De jongen, die zaterdag zwaargewond werd, is overleden.[17]
Vandaag komen de eerste Engelse soldaten in ons dorp. Hun uitrusting en voorkomen lijkt meer verzorgd, dan dat van de Amerikanen. Onze mensen hebben de Amerikanen liever. Ze zijn eenvoudiger in de omgang en vrijgeviger.
17 november: Ongeveer de hele dag granaatinslag, ook helaas midden in het dorp, vooral de kerk werd weer van de zuidzijde getroffen. Een grote voltreffer boven in de toren. Deskundigen menen dat het een granaat was van 22 cm.
Een andere granaat kwam terecht -onder, door het fundament heen-achter in de kerk, waar ze de vloer en de achterste biechtstoel vernielde. Tevens werd het hele achterste deel van de zuidmuur ontwricht.
Een derde granaat kwam terecht midden op de St. Hubertusstraat, vlak bij de kerk.
Een vierde achter het koor van de kerk in het weiland, waar een paard van de familie Dortans zodanig werd verwond, dat het aanstonds moest worden afgemaakt.
Een vijfde kwam terecht in de boerderij van de familie Boermans aan de Putstraat, waar twee koeien en twee varkens werden gedood. Weer andere kwamen terecht in een huis van de familie Hubben aan de Torenstraat en op de terreinen van de mijn Julia.
Doden en gewonden waren Goddank niet te betreuren. Een paar personen, die nog met herstelwerkzaamheden op het dak van de kerk bezig waren, liepen slechts kleine kneuzingen op. De vorige nacht, tegen 12 uur, werden troepen verplaatst. Daartoe was de hele omgeving door sterke schijnwerpers verlicht.
18 november: ’s Avonds lichtkogels met vijandelijke vliegtuigen. Bij Ubach vielen bommen.
Ofschoon het weer nog voortdurend slecht is, bijna iedere dag regen, is 16 november toch in de buurt een groot offensief begonnen. Waarschijnlijk houdt dit verband met het openen van de haven van Antwerpen, waardoor geregelde aanvoer verzekerd is.[18]
25 november: De oude mensen beweren, dat ze nog nooit zo’n herfst gekend hebben. Ongeveer de hele maand oktober en november heeft het bijna iedere dag geregend. Ondanks dat weer leek heel Eygelshoven een groot legerkamp van Amerikaanse en Engelse troepen. Ook drie generaals hadden hier tijdelijk hun hoofdkwartier.
Vooral de Amerikanen zijn royaal bij het uitdelen van voedsel aan de mensen en kinderen. Hele rijen vrouwen en kinderen staan soms bij de veldkeukens om eten te halen. Nog bijna iedere dag komen Duitse granaten in de buurt terecht. Men krijgt soms de indruk dat in de buurt van Merkstein nog verborgen bunkers zijn van waaruit geschoten wordt. Naar men vertelt heeft men verschillende van die onderaardse nesten gevonden en uitgeroeid.
27 november: Gisteravond, vannacht en vandaag weer Duitse granaatinslag in de buurt. Vanmorgen, half zes, konden we hier voor het eerst een vliegende bom horen, die voorbij ratelde in de richting Heerlen.
De maand december
1 december: De laatste week was het weer beter en daarom verschenen veel vliegers van de geallieerden.
Vandaag, tegen half een, verschenen ook ongeveer vijf Duitse vliegers. De Amerikanen ontketenden een geweldig afweervuur. Twee Duitse vliegers werden in de buurt afgeschoten.
Een enorme ramp
Een bom viel aan de oostkant van het hoofdgebouw van de mijn Julia en veroorzaakte een grote ramp. Nog nooit vielen in Eygelshoven sinds de oorlog zoveel doden en gewonden als vandaag.
Het was juist de etenstijd voor de Amerikanen. Met groepjes stonden ze bij elkaar rond de Julia. Ongeveer twintig Amerikanen werden gedood en ongeveer dertig gewond. Sommige lijken waren als het ware uit elkaar gescheurd…
De parochiegeestelijkheid, bijgestaan door een Amerikaanse katholieke chaplain (kapelaan-aalmoezenier) verleende geestelijke bijstand.
Verdere bijstand werd verleend door de dokter en de verbandmeesters van de mijn. De gewonden werden aanstonds weggebracht naar noodlazaretten.
Ook ongeveer vijf burgers -mijnwerkers- werden gewond, waarvan een zeer ernstig. Hij is een paar uur later overleden. ’s Avonds tegen acht uur vielen weer heel onverwachts twee bommen in de buurt van de mijn Julia.[19]
10 december: Het weer blijft altijd even somber en slecht. Dat duurt nu al de hele herfst door. Een enkele dag is het droog en mooi en dan weer aanstonds een paar dagen regen.
In het begin van de vorige week vielen ’s avonds tegen half 11 nog Duitse granaten in de buurt.
Het aantal soldaten kan men in Eygelshoven gerust op een paar duizend schatten. Alle openbare gebouwen, mijnen en particuliere huizen liggen vol. Een aantal is ondergebracht in de oude monumentale kerk. Om plaats te krijgen voor de soldaten zijn alle gevangen N.S.B.ers, mannen en vrouwen, naar elders overgebracht, de mannen naar kasteel Hoensbroek. Gisteren zijn ook de eerste Nederlandse troepen hier aangekomen.
Deze week werd in de voorhal van de mijn Julia, dus vlak naast het gebouw van de ramp van 1 december, door een Amerikaanse aalmoezenier een H.Mis voor de slachtoffers opgedragen. Het hele bovengrondse personeel van de mijn woonde deze stille plechtigheid bij.
Geregeld worden door aalmoezeniers H.Missen in onze kerk of elders opgedragen, terwijl ook veel Amerikanen onze H.Missen, vooral ’s zondags, maar ook in de week, bijwonen. Velen van hen naderen dan ook ter H.Tafel.
13 december: Vandaag, tegen een uur, toen een Amerikaanse aalmoezenier juist zijn H.Mis gelezen had voor de soldaten, in de kapel van de zusters, ging een geweerschot af. De soldaten hebben de gewoonte hun geweer ook mee te nemen in de kerk. Twee soldaten werden door dit ongeluk gewond, waarvan een ernstig. De eerste kreeg een schot door het been, de andere door de rug.
20 december: Een paar dagen geleden begon het Duitse offensief bij de Luxemburgse grens. Dit was hier ook merkbaar. Het kanongebulder, dat sinds enige weken niet meer gehoord werd, was weer dof te horen.
Op 16,17 en 18 december waren dag en nacht Duitse vliegers in de buurt in actie. In de buurt, en ook in de beemden van Eygelshoven vielen bommen. Volgens de Amerikanen werden in een nacht zes Duitse vliegtuigen in de buurt omlaag geschoten.
Een paar duizend Amerikanen, die hier in het dorp ‘in rust’ waren, verdwenen plotseling naar het front.
28 december: Het Duitse offensief is een paar dagen geleden in België en Luxemburg tot staan gebracht. Aangezien de Duitsers bijna tot aan de Maas waren doorgedrongen, dreigde gevaar van omsingeling voor Zuid-Limburg. De week na Kerstmis was voor ons een angstige week.
Maandag, Kerstdag, hadden de katholieke Amerikanen een aparte H.Mis met preek door hun aalmoezenier. Onder de H.Mis was algemene H.Communie en werden er kerstliedjes gezongen, o.a. ‘Stille nacht, Heilige nacht’ in de Engelse taal.
29 december: Vandaag ’s morgens tegen half tien, ratelde een vliegende bom over Eygelshoven. Ze kwam gelukkig terecht in het veld achter de Hopel, in het Strijthagerveld, in de buurt van de Strijthagermolen.
30 december: Vanaf de vroege morgen schijnt nabij Geilenkirchen hevig gevochten te worden. Het geschut dondert gedurende de hele dag. De vensters rammelen weer hevig. In de buurt schijnt weer zwaar geschut geplaatst te zijn.
31 december: Voortdurend alarm wegens Duitse vliegers. Ook bij de overgang van het oude naar het nieuwe jaar. Een vliegtuig stortte tegen half acht omlaag in het Rimburgerveld, nabij de mijn Julia. Vijf Canadezen vonden de dood.[20]
Te middernacht schoten de Amerikanen wild-west er op los, zodat vele mensen niet wisten of het ernst was of niet, omdat er voortdurend Duitse vliegers in de lucht waren.
Het nieuwe jaar, de maand januari
3 januari: Vanavond, tegen half twaalf, ratelde weer een vliegende bom voorbij. Ze schijnt bij Versiliënbosch (Heerlen) terecht gekomen te zijn. De schok en luchtdruk waren hier zeer goed merkbaar. ’s Nachts werden nog meer van die bommen gehoord.
4 januari: Vandaag was de uitvaartdienst van de mijnbeambte A. Koch. Hij was een ondergedoken Duitser en moest in opdracht van de Amerikanen een bepaalde opdracht uitvoeren in de Elzas. Na het volbrengen van zijn taak is hij verongelukt. Waarschijnlijk is hij door de Duitsers neergeschoten in Frankrijk, in de gevechtszone langs de grens.[21]
17 januari: De laatste veertien dagen was het echt winteren. Er lag veel sneeuw. Sinds eergisteren, maandag, wordt voor het eerst sinds de bevrijding weer lesgegeven in de meisjesschool, ’s morgens voor de jongens, en ’s namiddags voor de meisjes, tot weer nieuwe Amerikanen komen en de school opeisen. Begin december waren we wel begonnen met godsdienstonderricht en een enkele andere les, als er gelegenheid toe was. Wegens luchtgevaar en aangezien de scholen meestal vol Amerikaanse soldaten lagen, was van regelmatig schoolonderricht geen sprake.
De maand februari
5 februari: Ongeveer de hele maand januari lag dikke sneeuw en was het fel koud. Daarom was er weinig verplaatsing van troepen. 2 februari kwamen weer 3000 Amerikanen naar Eygelshoven en Groenstraat om een tijdje te rusten. Misschien komt hier een nieuw offensief?
Gisteravond ratelde weer een vliegende bom Eygelshoven voorbij, en vannacht vielen in de buurt weer bommen.
14 februari: De laatste nachten hoort men herhaaldelijk vliegende bommen. Doorheen het hele dorp ziet men grote stapels granaten en munitie. Alle stoepen liggen vol, de grote wegen in Zuid-Limburg zijn voor het publiek verboden – dit alles schijnt de voorbereiding te zijn op het grote voorjaarsoffensief.
De kerkcollectes zijn de laatste tijd zeer goed! Voor de oorlog was de gewone zondagse collecte ca 30 gulden, een buitengewone collecte 80-100 gulden. De maandelijkse collecte voor onze kerk bedraagt nu ca 100 gulden en de collecte voor de geteisterde dorpen van Noord-Limburg bracht de som op van 3200 gulden!
15 februari: Vannacht en vandaag ratelden ongeveer 16 vliegende bommen hier voorbij, waarschijnlijk naar België (Antwerpen en Luik). Goddank kwam geen enkele hier in de buurt terecht.
De maand maart
8 maart: Sinds op 23 februari het nieuwe voorjaarsoffensief is begonnen, is hier alles rustiger geworden. Slechts van verre hoort men nu en dan nog een kanonschot. Heel zelden komt nog een Duitse vlieger. En vliegende bommen hoort men helemaal niet meer!
Sinds de Amerikanen begin maart Keulen al bereikt hebben schijnt alle gevaar voor ons geweken.
Onze dorpsgenoot, rector Winter, die tijdens de bevrijding in Helmond verbleef, is een paar weken geleden onverwachts in Eygelshoven teruggekeerd, tot grote vreugde van zijn ouders en mede-collega’s.[22]
10 maart: Eind februari werden Roermond en Venlo bevrijd, en spoedig hierna heel Limburg. Op 6 maart werd Keulen veroverd. 8 maart waren de Amerikanen bij Remagen al over de Rijn. Op 7 en 8 maart hoorde men in Eygelshoven ’s nachts en overdag weer vliegende bommen.
19 maart: De mijnwerkers van de mijn Laura, die een paar dagen gestaakt hadden, hebben vandaag weer het werk hervat. De oorzaak was, dat men een paar ontslagen opzichters nu weer het werk wilde laten beginnen. De oplossing kwam, doordat de opzichters zichzelf weer van het bedrijf terugtrokken.
23 maart: Vlak tegen 4 uur had een geweldige ontploffing plaats, vlak over de grens bij Nievelstein. Waarschijnlijk liet men nog een bunker springen. Honderden ruiten, die de mensen in ons dorp pas met veel moeite hadden kunnen bemachtigen, moesten het weer ontgelden.
De maand april
15 april: Nu de legers in het oosten en westen in vlug tempo naar Berlijn oprukken, wordt hier alles rustiger. Men ziet weinig Amerikanen meer, men hoort geen vliegende bommen meer, de oorlog schijnt voor ons voorbij te zijn!
Ook het buitengewoon vroege voorjaarsweer, half april is alles groen, geeft nieuwe hoop en vreugde!
4 mei: Vanavond, tijdens de krans van de geestelijken in het gezellenhuis, vernamen we de capitulatie van de vijandelijke troepen in Nederland, Denemarken en Noord-Duitsland. Sirenes loeiden, algemene vreugde, optocht door het dorp, en na 5 jaar weer vlagvertoon! Langer dan een week werd er feest gevierd. Iedere avond trok de harmonie door het dorp, kleine optochten, feestviering aan de Stegel en tot diep in de nacht werd er gedanst. Gelukkig verliep alles fatsoenlijk, want er was nog geen sterke drank en geen bier!
Na de oorlog
7 juni: Vanavond, tegen half zes, woedde hier een heel kort, maar hevig onweer, vergezeld van hagel. Waar die bui met hagel terecht kwam werd de oogst totaal vernield, want de hagelkorrels waren ongelooflijk groot, kleine brokken ijs, veel groter dan duiveneieren!
Vooral buurtschap de Hoven werd getroffen, en Eygelshoven, aan de noord-oostkant, tot aan Boerenanstel en Molenweg.
15 augustus: Nationale feestdag, wegens de Wereldvrede.
22-23 september: Grote Bevrijdingsfeesten in Eygelshoven. Het hele dorp versierd met groen, vlaggen en erebogen.
Optocht met 58 praalwagens en groepen. Fantastische feestverlichting met schijnwerpers en duizenden lampen. Massaal bezoek uit de omliggende dorpen!
Kapelaan Keybets, Oorlogsverslag.
Het manuscript is in het bezit van de Stichting ‘Eygelshoven door de eeuwen heen’.
Transcriptie (1994): H.Latten,
Gedigitaliseerd, licht geredigeerd en aangevuld door M.Heemels, 3 mei 2020.
[1] Vd Bosch was rector van 1940-1945. Daarvoor was hij o.a. kapelaan te Herkenbosch. +1953.
[2] Hubert Joseph Boijens (Schinnen, 30 januari 1904 – Eygelshoven, 29 mei 1969) was een Nederlands politicus. Hij werd geboren als zoon van Jan Hubert Boijens (1860-1937, landbouwer) en Maria Josepha Petri (1870-1942). Hij was volontair bij de gemeentesecretarie van Spaubeek voor hij aan de Rijksuniversiteit Utrecht rechten ging studeren. Hij is daar in 1930 afgestudeerd en was volontair bij de gemeente Sittard voor hij midden 1932 benoemd werd tot burgemeester van Vlodrop. Twee jaar later volgde zijn benoeming tot burgemeester van Eygelshoven. In mei 1940 liet Boijens alle richtingsborden in zijn gemeente verwijderen en op 12 mei 1940 werd hij door de Wehrmacht gearresteerd omdat hij weigerde die terug te zetten. Toen hij werd voorgeleid aan generaal Friedrich Paulus (later bekend van de Slag om Stalingrad) gaf deze hem gelijk en liet hem gaan. Vanaf november van dat jaar was hij een half jaar opgesloten vanwege ‘Deutschfeindlich’ gedrag. In 1941 volgde ontslag waarop een NSB‘er daar burgemeester werd. Na de bevrijding in 1944 keerde Boijens terug als burgemeester. Eind januari 1969 was er een officieel afscheid voor hem gepland in verband met zijn pensionering maar vanwege gezondheidsproblemen kon hij daar zelf niet bij aanwezig zijn. Enkele maanden later overleed hij op 65-jarige leeftijd. Boijens werd gedecoreerd tot ridder in de Orde van Oranje Nassau. In Eygelshoven is naar hem de ‘Boijensstraat’ vernoemd. (Wikipedia).
[3] Frans Franck was pastoor te Eygelshoven van 1936-1949. +21-12-1949. Piet Diederen was kapelaan van 1937-1953. +1978.
[4] Herinnering van Lei Heijdendael, toen ongeveer 9 jaar: ‘De dag na de aanslag kwamen veel mensen, ook kinderen, op de markt bij elkaar. Bisschop Lemmens kwam de mensen moed inspreken. Hij legde bij de kinderen de hand op het hoofd. We waren bang en voelden ons erdoor gesterkt.’
[5] Helaas (!) geen aantekening in het Dagboek. Voor de volledigheid, en om recht te doen aan dit enorme leed, aangevuld door MH. Het hele gezin, op Gottschalk Norbert Simon en Henriette Simon-Breuer na, is vermoord in de concentratiekampen Sobibor en Auschwitz. Gottschalk en Henriette Simon stierven van uitputting na aankomst in Maastricht. Eerder was al Karel van der Zijl, Rimburgerweg 5, weggevoerd. Hij werd vermoord in Auschwitz.
[6] Laatste keer was in 1940 geweest.
[7] Kapelaan van 1943-1950, later pastoor te Vijlen. + 1983.
[8] 14 Oktober 1943 – Vliegtuigcrash USAAF 42-3436 om 13.30 uur. Vijf Amerikaanse luchtmacht-militairen die in/boven Eygelshoven zijn gesneuveld:
2e luitenant Donald/Don Paul Breeden;
Navigator: 2de Lt. William/Bill James Martin;
Bombardier: 2e Lt. Harvey Arlie Manley;
Linker zijschutter: Sgt. Leonard Roy Henlin;
Rechter zijschutter: Sgt. Robert/Bob G. Wells.
[9] 12-11-1943 overleed door een ongeval te Watenstedt, Duitsland René Coenen. Coenen, 21 jaar, had gestudeerd op Rolduc en in Wageningen. Als student opgepakt, was hij tewerkgesteld in een fabriek in Duitsland. Hij had familie in Eygelshoven. Ook zijn verloofde, Christine Quaedvlieg, was van Eygelshoven. De uitvaartmis voor hem werd gecelebreerd te Eygelshoven op 1 dec. 1943.
[10] Aanvulling: De geallieerden komen dichterbij. In Kerkrade zuidelijk van Eygelshoven vallen veel bommen. Een Duitse motorordonnans rijdt op 17 september door Eygelshoven om de bewoners te waarschuwen voor naderend onheil. 18 september is Eygelshoven niemandsland, maar de Hopel wordt wel al bevrijd. Heel Zuid-Limburg is op 18 september bevrijd, op Rimburg, Eygelshoven en een deel van Kerkrade en Vaals na (Het Land van Herle, juni 1994, Rob van der Heijden p.49).
[11] Roosje Cichowski (2 ½ jaar oud), Hendrik Kreeft (Putstraat) en Johannes Verlaan.
[12] Op 25 september 1944 werd Eygelshoven definitief bezet door de Amerikanen. Vanuit de richting Nieuwenhagen kwamen zeven tanks die op verschillende plekken in Eygelshoven positie kozen. Maar het gevaar blijft.
[13] Martin Römkens, 36 jaar.
[14] Waarschijnlijk Stanislaus Ras, geb. 1904 (Polen).
[15] H.Nilessen, 1875-1955. Pastoor te Rimburg 1929-1946.
[16] Philip (Bartje) Vermeulen, 15 jaar.
[17] Pierre Schrijen, 12 jaar. Wolfsweg, aan de kant die bij Rectoraat Haanrade behoorde.
[18] 18 november komt te overlijden Gerard Voraschen, 22 jaar, geboren 13-9-1922. Hij laat het leven bij een bombardement op Schinveld. Uitvaart in Eygelshoven op 23 november.
[19] Hubert Lutgens; OVS’er uit Ubach over Worms en deze 17 Amerikaanse soldaten:
Joseph Herremon, Franklin Ballard, Dalton Carr, Lester Partin, Arthur Williams, John R. Love, Stephen Olenik, Floyd Johnson, Charles Pepper, Robert Jones, Charles Warren, Earl Kilgo, James Wilbanks, Thomas Casper, Mark Varner, Robert Walls, Harry Legget.
Sgt. Hyman Fine stierf ruim een maand later in Engeland aan zijn verwondingen.
[20] Vliegtuigcrash RAF Lancaster ME 647. 5 Canadese en 2 Britse luchtmachtmilitairen aan boord: Flight Lieutenant Jim Anthony Sherry van de Royal Canadian Air Force (22 jaar), De Britse RAF-Pilot Officer Alexander Martin (24 jaar), De Canadese Flying Officer Donald Howard Bennett (20 jaar), Flying Officer Michael Bernyk (21 jaar), Flight Sergeant en staart-schutter Jean Cletus Dazé (28 jaar), De RAF-radioman en schutter Flight Sergeant Kenneth Surman (20 jaar), De RCAF Flight Sergeant Clarence Young (20 jaar).
[21] Alois Koch, 42 jaar. (waarschijnlijk) 19 november 1944 neergeschoten. Gehuwd met Maria Heuts. In het overlijdensregister staat zijn dood op ± 15 december. Het is niet bekend wanneer en waar hij begraven is.
[22] Johan Winter, geboren 29 juni 1905, rector te Eygelshoven 1945-1959. Daarna pastoor te Kakert. Overleden 16 juli 1976.